Ngày xưa, núi Bà Đen có tên gọi là núi Một. Trên núi có tượng Phật đá rất linh thiêng.
Gần đấy, ở Trảng Bàng, có một người con gái văn hay, võ giỏi tên là Lý Thị Thiên Hương. Thủa nhỏ, nàng có nước da đen đúa, nhưng khi lớn lên, khuôn trăng xinh đẹp, dáng người thanh tú, nên được rất nhiều chàng trai trong vùng để ý. Trong đó, có chàng trai tên là Lê Sĩ Triệt thầm đem lòng yêu mến nàng.
Vào các ngày rằm, nàng đều lên núi thắp hương. Nhưng vào một ngày nọ, thấy nhan sắc nàng xinh đẹp, Cao Miên, một vị quan muốn bắt nàng đem về làm thiếp nên ra lệnh cho quân lính bắt Thiên Hương về. May mắn nàng được chàng trai Lê Sĩ Triệt xông ra cứu kịp.
Về tới nhà, nàng thuật lại câu chuyện cho cha mẹ hay. Cha mẹ nàng đồng ý cho cả hai lên duyên chồng vợ.
Giữa lúc ấy, Võ Tánh chiêu binh giúp vua Gia Long đánh lại nhà Tây Sơn. Hưởng ứng lời kêu gọi, chàng trai Lê Sĩ Triệt lập tức lên đường tòng quân.
Từ đó, Thiên Hương ở nhà ngóng chờ ngày chồng khải hoàn trở về. Nhưng không may, trên đường lên núi dâng hương, đúng lúc bọn cướp Cao Miên tràn qua cướp phá, nàng cùng mọi người hoảng sợ, chạy vào rừng lẩn trốn. Kể từ đó, không có tin tức gì nữa.
Một ngày nọ, Quan Thượng Quốc Công Lê Văn Duyệt lên núi, nghe được câu chuyện về nàng Thiên Hương, ngài hứa dâng sớ về triều để truy phong cho nàng nếu nàng làm cho ngài thấy tận mắt sự hiển hách. Vừa dứt lời, thì thấy nàng Thiên Hương nhập vào một người con gái trẻ ở đấy.
Cô gái trẻ rơi hai hàng nước mắt, thuật lại nguyên nhân cái chết của mình và nhắc lại duyên tiền định với Lê Sĩ Triệt.
Theo lời kể lại thì sau khi thành Bình Định thất thủ, Lê Sĩ Triệt tử tiết theo Võ Tánh, đã được phong chức Thần tướng coi sóc hai tỉnh Khánh Hòa, Bình Thuận. Còn nàng Thiên Hương thì ở lại trần gian, cứu dân độ thế.
Quan Thượng Quốc Công Lê Văn Duyệt thay mặt nhà vua mà phong cho Lý Thị Thiên Hương chức vị “Linh Sơn Thánh Mẫu”, ngự ở núi Một, tức là núi Bà Đen bây giờ.
Theo https://thegioicotich.vn/su-tich-nui-ba-den/
